Esnaf Ve Sanatkâr Enkaz Altından Çıkmaya Çalışıyor

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023 depreminin ikinci yıl dönümüne yaklaşılırken, Dünya Esnaf ve Sanatkârlar Derneği bünyesindeki Ahi Enstitüsü, İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü desteğiyle yürütülen "Toplumsal Dayanışma, Kalkınmanın Desteklenmesi ve İstihdamın Artırılmasında Esnaf ve Sanatkârın Rolü" projesi kapsamında tarihi bir “Afet Zirvesi” düzenledi.

Afet Sonrası Toplumsal Dayanışma ve Esnafın Rolü Ele Alındı

Zirve kapsamında düzenlenen, “Afet Sonrası Toplumsal Dayanışma, Kalkınmanın Desteklenmesi ve İstihdamın Artırılmasında Esnaf ve Sanatkârlar Açısından Zaaf Analizi” başlıklı iki çevrimiçi toplantıya Türkiye’nin önde gelen esnaf federasyonlarının başkanları ve depremden doğrudan etkilenen illerin esnaf odası başkanları katıldı. Toplantıların moderatörlüğünü Dünya Esnaf ve Sanatkârlar Derneği-Ahi Enstitüsü Başkanı gazeteci-yazar Fehmi Çalmuk yaptı.

Katılımcılar:

Ali Sefa Şen – Türkiye Terziler, Konfeksiyoncular ve Giyim Sanatkârları Federasyonu Başkanı

Yusuf Aslantürk – Türkiye Elektrik-Elektronik Teknisyenleri Esnaf ve Sanatkârlar Federasyonu Başkanı

Hayrettin Yıldırım – Türkiye Madeni Eşya Sanatkârları Federasyonu Başkanı

Şahin Ek – Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkan Vekili

Bahar Bilir – Türkiye Lokantacılar, Kebapçılar, Köfteciler, Pastacılar ve Tatlıcılar Federasyonu Başkan Vekili

Ziya Duranay: Adıyaman Esnaf ve Sanatkârlar Birliği Başkanı

Mehmet Emin İnce: Gaziantep Ayakkabıcılar Odası Başkanı

Saniye Atmaca: Diyarbakır Terziler Odası Başkanı

Ali Köfte: Kahramanmaraş Kunduracılar Odası Başkanı

Rasim Berber: Hatay Esnaf ve Sanatkârlar Birliği Sekreteri

Esnafın Deprem Sonrası İhtiyaçları ve Destek Talepleri: Hızlı Adımlar ve Çözüm Önerileri

Deprem sonrası esnafın karşılaştığı zorluklar, devletin ve ilgili kurumların hızla devreye girmesini gerektiriyor. Hatay, Adıyaman, Malatya, Kahramanmaraş, Gaziantep, Diyarbakır gibi illerdeki esnafın yaşadığı finansal sıkıntılar, güvenli iş yerleri ihtiyacı ve sosyal destek talepleri giderek artıyor. Esnaf, yaşanan bu zorluklara karşı çözüm önerileri sundu.

Düşük Faizli ve Faizsiz Krediler Talep Ediliyor

Depremden en fazla etkilenen sektörlerden biri olan esnaflar, işlerini yeniden büyütebilmek için düşük faizli ve faizsiz kredi imkânlarının artırılmasını talep ediyor.  TESKOMB aracılığıyla verilen kredi miktarının  artırılması, vadelerinin uzatılması, taksit ödemelerinin belli bir dönem sonra başlaması,  KOSGEB'in mevcut kredilerinin daha geniş kapsamlı hale getirilmesi ve faiz oranlarının düşürülmesi gerektiği vurgulanıyor. Ayrıca, esnafın kredi alabilmesi için teminat ve kefil şartlarının hafifletilmesi gerektiği de ifade ediliyor.

Enerji Destekleri ve Fiyat Düzenlemeleri

Enerji desteği de esnafın talepleri arasında yer alıyor. Özellikle lokanta ve fırın işletmeleri gibi gıda sektöründe faaliyet gösteren esnaf, elektrik faturalarındaki yüksek maliyetlerden şikâyetçi. Deprem bölgesindeki esnafa elektrik faturası desteği verilmesi gerektiği dile getiriliyor. Lokantalara yönelik enerji desteği sağlanması, sektördeki işletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmesi için kritik önem taşıyor.

Kooperatifleşme ve Sosyal Güvenlikte Yenilikler

Esnafın daha güçlü ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşabilmesi için kooperatifleşmenin teşvik edilmesi gerektiği belirtiliyor. Ayrıca, esnafın sosyal güvenlik sistemine erişimini kolaylaştırmak için prim oranlarının düşürülmesi gerektiği ifade ediliyor. Deprem sonrası birçok küçük işletme sigorta primlerinin yüksekliğinden dolayı sağlık hizmetlerinden faydalanamıyor.

Kalıcı İşyerleri İçin Hızlı Adımlar

Geçici çarşılara taşınan esnaf, kalıcı işyerlerine yerleşebilmek için devlet desteği bekliyor. 2026 yılına kadar tüm esnafların kalıcı işyerlerine kavuşması gerektiği, devletin hızlı bir şekilde harekete geçmesi gerektiği vurgulanıyor. Ayrıca, depremde zarar gören iş yerlerinin yeniden inşasında çelik konstrüksiyon gibi daha güvenli yapıların tercih edilmesi gerektiği dile getiriliyor.

Vergi Borçlarının Silinmesi Talepleri

Esnafın vergi borçlarının silinmesi talep ediliyor. Hatay’daki esnaf için vergi borçlarının silinmesi, daha önceki örneklerden (1999 Gölcük Depremi) yola çıkarak, afet sonrası finansal rahatlama sağlayacak önemli bir adım olarak öne çıkıyor.

Devlet ve STK İşbirliği ile Toparlanma Süreci

Esnafın toparlanma sürecinin hızlanması için devlet ile sivil toplum kuruluşlarının işbirliğinin artırılması gerektiği dile getiriliyor. Afet sonrası dayanışmayı artıracak projelere öncelik verilmesi, esnafın işlerini yeniden kurabilmesi ve sürdürülebilir hale getirebilmesi için hayati önem taşıyor.

ESNAFIN YENİDEN AYAĞA KALKIŞI İÇİN ÖNE ÇIKAN 25 MADDE 

1. Alternatif Ödeme Yöntemlerinin Teşvik Edilmesi: Esnafın dijital ödeme sistemlerine geçişinin teşvik edilmesi, maliyetlerin düşürülmesi ve güvenli ödeme ortamlarının sağlanması gerektiği belirtildi.

2. Banka Faiz Oranlarının Esnaf İçin Uygun Hale Getirilmesi: Küçük işletmelerin kredi faiz oranlarının yüksek olduğu ifade edilerek, bu oranların düşürülmesi gerektiği vurgulandı.

3. Banka Komisyonlarının Düzenlenmesi: Bankaların esnaftan aldığı yüksek komisyonların, özellikle küçük işletmeler için bir yük olduğu belirtildi. Komisyon oranlarının düzenlenmesi gerektiği ifade edildi.

4. Bürokratik Engellerin Kaldırılması: Mevzuat eksikliklerinin giderilmesi ve sahada etkin uygulamanın sağlanması gerektiği dile getirildi.

5. Çelik Konstrüksiyon İhtiyacı: Depremde zarar gören kooperatif ve iş yerleri için çelik yapılar ve esnaf çarşılarının güvenli alternatifler olarak önerildi.

6. Çalışanların Yetkisizliği: Deprem bölgelerinde, elektrik tesisatları gibi hayati öneme sahip işler için yetkisiz ve belgesiz çalışanların olduğu ve bunun ciddi bir risk oluşturduğuna dikkat çekildi.

7. Düşük Faizli Krediler ve Uzun Vadeli İmkanlar: Esnafın işlerini yeniden büyütmesi ve devam ettirmesi için finansman desteği sağlanması gerektiği, faizsiz veya düşük faizli kredilerin ve uzun vadeli ödeme planlarının gerekli olduğu belirtildi.

8. Elektrik Faturası ve Enerji Desteği: Deprem bölgesindeki esnafa elektrik faturası desteği verilmesi, aynı zamanda lokantalara yönelik enerji desteği sağlanması gerektiği ifade edildi.

9. Esnaf Tanımının Güncellenmesi: 5362 sayılı yasanın esnaf ve tacir ayrımını daha net hale getirecek şekilde revize edilmesi gerektiği dile getirildi.

10. Esnafın Kooperatifleşmesi ve Desteklenmesi: Esnafın daha güçlü ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşabilmesi için kooperatifleşmenin teşvik edilmesi gerektiği ve devletin kooperatifleri desteklemesi gerektiği vurgulandı. TESKOMB gibi kooperatifler ve esnaf derneklerinin daha geniş kapsamlı projelere destek vermesi gerektiği ifade edilmiştir.

11. Sosyal Güvenlik ve Sağlık Hizmetleri: Küçük işletmelerin sigorta primlerinin yüksek olduğu, bu nedenle esnafın daha uygun primlerle sağlık hizmetlerine erişimini sağlayacak düzenlemeler yapılması gerektiği belirtildi.

12. Fırıncı Esnafının Güvenliği ve Zorlukları: Fırınların büyük oranda bina altlarında faaliyet gösterdiği, bu yapıların depreme dayanıklı olmadığı ve yeni yönetmeliklerle müstakil bina şartının getirilmesi gerektiği vurgulandı.

13. Esnafların Destek Alamaması: KOSGEB'in mevcut faizsiz kredilerinin, yıllardır esnaflık yapanlar için de geçerli olması gerektiği, küçük esnafların KOSGEB ve diğer devlet desteklerinden yeterince faydalanamadığı, özellikle hizmet sektörüne yönelik can suyu kredisi talep ettikleri ifade edildi.

14. Vergi Borçlarının Silinmesi: Hatay’daki esnafın vergi borçlarının silinmesi talep edildi. 1999 Gölcük Depremi örneği verildi ve bu konuda bakanlara ve Cumhurbaşkanına dosyalar sunuldu.

15. Kira Oranlarının Düşürülmesi: Hatay’da yüksek kira oranlarının düşürülmesi gerektiği, konut ve iş yerlerinin hızla yapılması için devlet desteği istendi.

16. Kalıcı Konutlar ve İş Yerleri: 2026 yılına kadar tüm esnafların dışarıda kalmaması için hızlı bir şekilde kalıcı konutlar ve iş yerlerinin yapılması gerektiği ifade edildi.

17. Geçici Çarşılarda Yerleşim Sorunları: 10.500 işletmeden 7.000’inin geçici çarşılara yerleştirildiği, 3.500 işletmenin hala açıkta kaldığı belirtildi. Kalıcı iş yerlerine yerleştirme için devlet desteği talep edildi.

18. Kefil Koşullarının Hafifletilmesi: Esnafların kredi alabilmesi için teminat ve kefil şartlarının hafifletilmesi gerektiği vurgulandı.

19. Afetlere Dayanıklı Yapılaşma ve İşyeri Yeniden İnşası: a. Depremde zarar gören işyerlerinin yeniden inşası için devlet destekli projelerin hızlandırılması gerektiği ifade edilmiştir. b. Çelik konstrüksiyon gibi daha güvenli yapıların tercih edilmesi önerilmiştir. c. Yeni işyerlerinin oluşturulmasında esnafın uygun maliyetli finansmana erişiminin sağlanması gerektiği belirtilmiştir.

20. Dijitalleşme ve Teknolojik Entegrasyon: a. Esnafın dijital ödeme sistemlerine entegrasyonu hızlandırılmalı, POS cihazı ve dijital altyapı maliyetlerinin düşürülmesi sağlanmalıdır. b. Dijital eğitim programları düzenlenerek, esnafın e-ticaret süreçlerine adapte olması desteklenmelidir.

21. Sosyal Güvenlik ve Sağlık Hizmetlerinin Erişilebilirliği: a. Esnafın sosyal güvenlik sistemine erişimini kolaylaştırmak için prim oranlarının düşürülmesi ve ödeme kolaylıklarının sağlanması gerektiği belirtilmiştir. b. Özellikle deprem bölgesindeki esnafa yönelik ücretsiz veya düşük maliyetli sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması önerilmiştir.

22. Kalıcı Çarşılar ve Geçici İşyeri Sorunları: a. Deprem sonrası geçici çarşılara taşınan esnafın büyük bir kısmının hâlâ kalıcı işyerlerine kavuşamadığı ifade edilmiştir. b. 2025 yılına kadar tüm esnafların kalıcı işyerlerine yerleştirilmesi için devletin hızla harekete geçmesi gerektiği vurgulanmıştır.

23. Sektörel Destekler: a. Lokanta, pastane ve fırın işletmeleri gibi gıda sektöründeki esnafa enerji desteği sağlanması gerektiği ifade edilmiştir.

24. Eğitim ve Nitelikli İşgücü Yetiştirilmesi: a. Deprem bölgelerinde mesleki eğitim kurslarının düzenlenmesi ve genç nüfusun iş gücüne kazandırılması gerektiği belirtilmiştir. b. Ustalık ve kalfalık sistemlerinin yeniden düzenlenmesi, ahilik kültürüne uygun şekilde yaygınlaştırılması önerilmiştir.

25. Devlet ve STK İşbirliği: a. Esnafın toparlanma sürecinin hızlanması için devlet ile sivil toplum kuruluşlarının işbirliğinin artırılması gerektiği ifade edilmiştir. b. Özellikle afet sonrası dayanışmayı artıracak projelere öncelik verilmesi önerilmiştir.